کارگزان حکومت
کارگزاران حکومت
(بخشی از کتاب: قانون اساسی و منشور مدیریت حکومت علوی)
کارگزار، یا عمال، اصطلاحی رایج در فرهنگ حکومتی و عامل، مفرد اصطلاح عمال است.
در معنای لغوی عامل گفته‌اند:
کسی که امور شخص را در مال، ملک و کار او بر عهده گیرد و متولی آن باشد و از همین رو به مسؤول دریافت زکات، عامل گویند(لسان‌العرب، جلد 9، 400).
بنابراین، کارگزار یعنی مباشر و مسؤولی که از طرف شخصی برای اموال و دیگر امور وی برگزیده شود. کارگزار افراد را به کار می‌گمارد، کشاورزان را بازخواست می‌کند و امور مالی را بر عهده می‌گیرد. کارگزار نماینده حاکم اسلامی است که مسؤولیت‌هایی را از طرف وی در امور اجتماعی، سیاسی و نظامی عهده‌دار می‌شود؛ از این رو باید امین حاکم اسلامی و مورد اطمینان باشد.
واژه کارگزار را می‌توان مترادف کارمند دولت دانست که از سوی مسؤولان حکومت یا نمایندگان آنان برگزیده می‌شود و استانداران، فرمانداران، گردآوران زکات و مالیات و نیز دیگر افرادی را که حاکم تعیین می‌کند، در برمی‌گیرد(ذاکری، علی اکبر، اخلاق کارگزاران، 14).
2- کارگزاران حکومت
گزینش کارگزار از سوی حاکم اسلامی با شرایط و ویژگی‌هایی همراه است که باید با کار او تناسب داشته باشد. زمانی که حضرت یوسف(علیه‌السلام) پیشنهاد می‌کند تا در سال‌های قحطی، امور دارایی کشور مصر را بر عهده گیرد، دو صفت برجسته یعنی توانایی نگهداری اموال و آگاهی به کارها را برای خود بیان می‌کند:
قالَ اجعَلنی عَلی خَزائِنِ الاَرضِ اِنّی حَفیظٌ عَلیمٌ.(قرآن کریم، سوره یوسف، آیه 55)
او(یوسف) گفت:
مرا بر دارایی‌های کشور مسلط ساز زیرا من، هم آن‌ها را حفظ می‌کنم و هم به کارگیری آن‌ها آگاهی لازم را دارم.
و آنگاه که دختر شعیب، حضرت موسی(علیه‌السلام) را برای کار نزد پدر می‌برد، بر توانایی و امانت داری وی تکیه می‌کند:
یا أَبَتِ إستَأجِرهُ اِنَّ خَیرَمَنِ استَأجَرتَ القویٌّ الاَمینُ.(قرآن کریم، سوره قصص، آیه 26)
ای پدر، او را اجیر خود کن، زیرا بهترین کسی که می‌توانی اجیر کنی کسی است که توانا و امانت‌دار باشد، و او چنین است.
در آیات فوق، شرایط کارگزاران، متناسب با وظیفه‌ای که بر دوش دارند، بیان شده است. شرایط کلی برای گزینش کارگزار به دو دسته قابل تقسیم است:
1- شرایط بایسته
2- شرایط شایسته
شرایط بایسته و لازم، ویژگی‌هایی است که بدون آن نمی‌توان شخصی را برای سمتی برگزید.
شجاعت برای ارتش، عدالت برای حاکم، عدل و عدم عصبانیت برای قاضی، از شرایط بایسته است؛ از این رو نقل شده است که امام علی(علیه‌السلام) در همان روزی که ابوالأسود دُئلی را برای قضاوت برگزیده بودند، او را عزل کردند. ابوالأسود پرسید: چرا مرا عزل کردی؟ به خدا سوگند خیانت نکرده‌ام و به من خیانت نشده است [فریب نخورده‌ام].
حضرت فرمودند: به من خبر رسیده که هنگام محاکمه، سخن گفتن تو از دو طرف دعوا بلندتر است(قریشی، محمد بن اخوه، معالم القریه فی احکام الحسبه، 300).
..
.
ادامه مطلب در:
http://www.nashrenazari.com/index.php?route=article/article&article_id=385
